1992 yılında Boğaziçi Üniversitesi Mağaracılık Klübü’nün (BÜMAK), Beyşehir Düdenyayla Mağarası’nda geçirmiş olduğu kaza ve sonrası yapılan kurtarma operasyonu, ülkemizdeki mağara kurtarma çalışmaları için bir milat sayılabilir. Türkiye’de gerçekleştirilen bu ilk ortak kurtarma operasyonunda, sel nedeniyle yaralanan ve mahsur kalan bir mağaracı mağaradan çıkartılmıştır. Yaklaşık 35 kişinin yer aldığı operasyona, Mağara Araştırma Derneği’nden (MAD) içinde iki hekimin de bulunduğu üç kişilik bir ekip katılmıştır. Bu ortaklık sonucunda gruplar arası iletişimin önemi ve ülkemizde bir mağara kurtarma grubu organizasyonunun gerekliliği daha iyi anlaşılmıştır.
Ardından 1993 yılında, İstanbul’da, BÜMAK tarafından düzenlenen, “Türk Mağaracılığının Sorunları ve Çözüm Önerileri” adlı panelde, Türk Mağaracılık Grupları Koordinasyon Kurulu oluşturulmuş ve kurulun öncelikli amaçları arasında mağara kurtarma organizasyonu başlığı da yer almıştır.
Temmuz 1993’de BÜMAK’tan 3 kişilik bir grup Bulgaristan Mağaracılık Federasyonu’nun düzenlediği mağara kurtarma eğitimine katılmışlardır. Aynı yılın aynı ayında, MAD üyeleri Aladağlar’da Almanya’dan davet ettikleri eğitmenden, ilk mağara kurtarma eğitimlerini aldılar.
Kasım 1994 yılında, Ankara’da MAD’ın düzenlediği, 2. Mağarabilim Sempozyumu sırasında, Türkiye Mağaracılar Birliği’nin (TMB) kuruluşu duyurulmuş, BÜMAK ve MAD ortak bildirisiyle bir de tüzük önerisi sunulmuştur. Bu tüzük önerisinde de, mağara kurtarma organizasyonu, birliğin öncelikli hedefleri arasında belirtilmiştir. İlk toplantısını 1995 yılında Ankara’da yapan birlik altında kurtarma komisyonu da oluşturulmuş ancak bu komisyon 2000li yılların başlarına kadar kağıt üzerinde kalmaktan öteye gidememiştir.
Ekim 1997’de, Beyşehir Körükini Mağarası’nda, ülkemizdeki ilk ölümcül mağara kazası meydana gelmiş, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mağara Araştırma Klübü’nden Alev Öztürk, bot devrilmesi ile kafa travması ve boğulma nedeniyle hayatını kaybetmiştir.
Kasım 1999’da MAD’dan Tulga Şener, Banu Şener, Faysal İlhan ve Orkun Pekşen’den oluşan dört kişilik bir ekip Almanya’da düzenlenen 1. Avrupa Mağara Kurtarma Sempozyumu’na katılmışlar ve sempozyum öncesi düzenlenen atölye çalışmalarında, farklı ülke gruplarıyla mağara kurtarma tekniklerini çalışma şansına sahip olmuşlardır.
Ağustos 2001’de, Anamur Peynirlikönü Mağarası’nda ülkemizin ikinci ölümcül mağara kazası meydana gelmiştir. BÜMAK üyesi Mehmet Ali Özel, -1200 metrelerde, sel baskını nedeniyle, düşme sonucu hayatını kaybetmiştir. Mehmet Ali Özel’in naaşı 2004 yılında çıkarılabilmiştir.
2002 yılında TMB Kurtarma Komisyonu, Eskişehir’de “İpten Adam Alma Teknikleri’ adlı ilk çalıştayını düzenlemiş, etkinliğe tüm üye gruplardan temsilciler katılmıştır.
Şubat 2004’te, Ankara yakınlarındaki Temirözü Mağarası’nda, Hacettepe Üniversitesi Mağara Araştırma Klübü (HÜMAK) üyelerinden Yiğit Mert, mağaranın hemen girişinde yer alan yaklaşık 15 metrelik bir çatlağa düşmüş ve grup dışarıdan yardım kararı almıştır. MAD ve MTA üyelerinden oluşan 5 kişilik bir ekip ve HÜMAK üyelerinin yardımıyla kazazede kısa bir zamanda mağaradan çıkartılmıştır. Türkiye’deki ilk teknik kurtarma sayılabilecek bu operasyonda, EVAK 500 adlı mekanik çekici kullanılmıştır.
Mart 2004’te İzmir Karaburun’da “Yatay Mağara’da Kurtarma Teknikleri” çalıştayı düzenlenmiş, TMB üyesi tüm gruplardan kalabalık bir katılım gerçekleşmiştir. Çalıştayın son günü Peynirini Mağarası’nda pratik bir çalışma yapılmıştır. Bu TMB’nin, mağarada, canlı manken ve sedye ile yaptığı ilk çalışmadır.
2005 yılında Bursa İnegöl’de Bulgar mağaracılarla yapılan kurtarma eğitimi ülkemizde yabancı mağaracılarla yapılan ilk eğitim çalışmasıdır. Bunu aynı yıl Antalya Olimpos’ta Belçikalı mağaracılarla yapılan çalışma izlemiştir.
Eylül 2007’de, Bursa Gündoğdu’da yapılan Dikey Mağarada Kurtarma Teknikleri Çalıştayı’ndan sonra, Gündoğdu artık bizim için kaya çalışmalarını yaptığımız yer haline geldi ve bu yıldan sonra çok sayıda çalıştaya ev sahipliği yaptı.
Kasım 2007’de Eskişehir Mayıslar Mağarası’nda ilk kez canlı mankenle dikey mağarada kurtarma tatbikatı yapılmıştır. Tatbikat umulandan biraz yavaş ancak başarılı gerçekleşmiştir.
17 Kasım 2009 tarihinde Mağaracılık Federasyonu’nun kurulması ve Kurtarma Komisyonu’nun yeniden oluşturulmasının ardından kurtarma ile ilgili çalışmalar hız kazanmıştır.
Ekim 2010’da, Bursa Gündoğdu’da, Fransız Mağara Kurtarma Komisyonu eğitmenleri Bernard Tourte ve Christian Dodelin tarafından, ipten adam alma ve dikey mağarada kurtarma teknikleri eğitimi verilmiştir. Kaya çalışması şeklinde gerçekleşen eğitime federasyon üyesi tüm gruplar katılmıştır. 2010 yılına kadar yabancı gruplardan alınan eğitim ve ardından yapılan federasyon içi tekrar eğitimleri şeklinde devam eden süreç sonucunda eksikler belirlenmiş ve bu doğrultuda 2011 yılı eğitimleri planlanmıştır.
Şubat 2011’de, Ankara’da, Ukrayna Mağaracılık Federasyonu’ndan Andrey Verchenko eğitmenliğinde, Mağara Kurtarma Operasyonlarında Patlayıcı Kullanımı konulu bir çalıştay gerçekleştirildi. İki gün süren çalıştayda katılımcılar, patlayıcı yapımı ve bunların kireçtaşı kayaçlarda kullanımıyla ilgili pratik uygulamalar yaptılar.
Nisan 2011’de, İstanbul’da, Sloven Mağara Kurtarmacı Ales Strazar eğitmenliğinde 2 gün süren Mağara Kurtarma İdaresi eğitimi gerçekleştirildi. Türk mağara kurtarmacıları, en çok eksiklerinin bulunduğu bu alanda eksiklerini tamamlama şansını yakaladılar.
Nisan 2011’de, Ankara’da, AKUT, AFAD, H.Ü. Spor Bilimleri Teknolojisi Yüksekokulu ve Mağaracılık Federasyonu’nun ortak organizasyonu olan ve sekreteryasını Mağara Kurtarma Komisyonu üyesi Tulga Şener’in yürüttüğü, Doğada Arama ve Kurtarma Sempozyumu düzenlendi. Sempozyuma BÜMAK ve HÜMAK’lı mağaracılar birer bildiriyle katıldılar.
Kurtarma Komisyonu, yukarıda sayılan çalıştaylar dışında 2007’de Eskişehir’de ve 2011’de Ankara’da olmak üzere “Doğada İlk Yardım Eğitimi” organize etmiş ve eğitimler bu konuda tecrübeli Gürkan Özel tarafından verilmiştir. Yine farklı yıllarda Çokrağan ve Karacaören Mağaralarında yatay kurtarma teknikleri tatbikatları ile Ankara’da ipten adam alma teknikleri çalıştayı düzenlenmiştir.
2010 yılında AKUT ile Mağaracılık Federasyonu arasında eğitim, arama kurtarma çalışmaları ve olağanüstü hal ve afetlerde işbirliği konusunda beş yıllık bir protokol imzalandı.
AFAD’la ve AKUT’la yapılan işbirliği sonucunda, DPPI SEE’nin (Disaster Preparedness and Prevention Initiative, South Eastern Europe) organize ettiği Makedonya (2010) ve Bulgaristan (2011) daki Mağara Kurtarma Eğitimlerine federasyon üyesi 3 mağaracının ücretsiz katılımı sağlanmıştır.
Aralık 2011’de, İzmir Kemalpaşa’da bulunan Fekrek 1 Mağarasında, kılavuz ipin kopması ve boğulma sonucu hayatını kaybeden dalgıcın (Şükrü Ok) cansız bedeni, kurtarma komisyonuna bağlı ekiplerce çıkarılmıştır. Bu operasyon Türk mağara kurtarmacılarının sualtında gerçekleştirdikleri ilk operasyondur.
Nisan 2014’de, Eskişehir – Mihalgazi yakınlarındaki Yarasaini Mağarası’nda, düşme sonucu yaralanan Ramazan Yörük adlı kişi, birkaç gün süren bir operasyondan sonra kurtarılmıştır. Operasyona AFAD, AKUT, UMKE, NAK gibi çok sayıda kurtarma ekibi yardımcı olmuştur. Bu operasyonda ülkemizde ilk kez patlayıcı kullanılmış ve çok dar olan mağara galerileri genişletilerek sedye geçişi kolaylaştırılmıştır. Bu operasyonun diğer bir özelliği de resmi ve sivil kurtarma gruplarının ortaklaşa çalıştığı ilk mağara kurtarma operasyonu olmasıdır.
Kazanılan bilgi ve tecrübenin yeni nesillere aktarımındaki sorunlar, hatalar ve eksikliklerin farkındalığıyla, Şubat 2015’de Eskişehir’de bir toplantı düzenlenmiş, kurtarma konusunda ilgisi ve bilgisi olanlar toplantıya davet edilmiştir. Bu toplantıda eksikler konuşulmuş, bazı görev paylaşımları yapılmış ve önümüzdeki dönem için çalıştaylar planlanmıştır.
Tulga Şener(Eylül 2015)